दोन किनारे एक प्रवाह

 #दोन_किनारे_एक_प्रवाह (भाग - ८३)

निधीच्या बारशानंतर काही आठवडे उलटून गेले. घरात शांतता पसरली होती, पण ती शांतता म्हणजे मनातल्या वादळांचा पडदा होती. संजीवनी निधीच्या संगोपनात पूर्णपणे गुंतून गेली होती. तिचं सगळं लक्ष मुलीकडे होतं—ती तिला स्नान घालायची, खाऊ घालायची, तिच्या बारीकसारीक हालचाली पाहून हसायची. निधीच्या प्रत्येक हसण्यात तिला तिच्या बाबांची आठवण यायची, आणि त्यामुळे तिच्या मनाला थोडंसं बरं वाटायचं.

राजनही आपल्या परीने प्रयत्न करत होता. तो रोज सकाळी निधीला खेळवायचा, तिच्यासाठी नव्या खेळण्यांची खरेदी करायचा. संजीवनीला हलकं वाटावं म्हणून तो घरातली छोटी-मोठी कामंही करायचा. एक दिवस त्याने स्वयंपाकघरात उभं राहून तिच्यासाठी तिच्या आवडीची खिचडी बनवली. ती जेवायला बसली तेव्हा त्याने हलक्या आवाजात विचारलं, "संजीवनी, तुला कसं वाटतंय? मी काही आणखी करू का तुझ्यासाठी?"

संजीवनीने त्याच्याकडे एक क्षण पाहिलं आणि नजर खाली वळवत म्हणाली, "नको, राजन. तू आधीच खूप करतोयस." तिच्या आवाजात थंडपणा होता, पण त्यात आता पूर्वीसारखा तिरस्कार नव्हता. तरीही ती त्याच्याशी मनमोकळेपणाने बोलायला तयार नव्हती.

एक संध्याकाळी दोघंही निधीला घेऊन घराच्या अंगणात बसले होते. निधी तिच्या छोट्या हातांनी हवेत खेळत होती. राजनने संधी साधून बोलायला सुरुवात केली, "संजीवनी, मला माहितीये मी भूतकाळात चुका केल्या. पण मी खरंच बदललोय. निधी आणि तू माझ्यासाठी सगळं आहात. आपण नव्याने सुरुवात करू शकतो का?"

संजीवनीने त्याच्याकडे पाहिलं. तिच्या डोळ्यांत एक क्षणासाठी मायेची झाक दिसली, पण लगेचच ती म्हणाली, "राजन, बोलणं सोपं आहे. पण माझ्या मनातली जखम अजूनही ताजी आहे. तुझ्यावर विश्वास ठेवायचा प्रयत्न मी करते आहे, पण ते मला जमलंच तरच ना…"

राजनने तिचा हात हातात घ्यायचा प्रयत्न केला, पण तिने हात मागे घेतला. "मला अजून वेळ हवा आहे," ती ठामपणे म्हणाली आणि निधीला उचलून आत निघून गेली. राजन तिथेच बसून राहिला, त्याच्या चेहऱ्यावर निराशा पसरली होती.

काही दिवसांनंतर एक छोटी घटना घडली, ज्याने पुन्हा त्यांच्यातलं अंतर वाढवलं. राजनने निधीला खेळवताना तिला चुकून ‘निशा’ असं संबोधलं. तो क्षणभर थबकला आणि स्वतःला सुधारत म्हणाला, "अरे, निधी… माझी निधी." पण संजीवनीने ते ऐकलं होतं. ती स्वयंपाकघरातून बाहेर आली आणि त्याच्याकडे रोखून पाहत म्हणाली, "काय म्हणालास तू? निशा? अजूनही तीच तुझ्या मनात आहे, होय ना?"

"संजीवनी, असं काही नाही. तो फक्त चुकून झालं," राजन घाबरत म्हणाला.

"चुकून? नाही, राजन. तुझ्या मनात काय आहे ते तुझ्या बोलण्यातूनच दिसतं. तुला माझ्यावर प्रेम असेल तर असं का वाटतंय मला की तू अजूनही तिच्याच आठवणीत आहेस?" तिचा आवाज रागाने आणि वेदनेने भरला होता.

"संजीवनी, माझं ऐक ना…" राजनने विनवणी केली, पण ती ऐकायच्या मनःस्थितीत नव्हती. "बस, आता काही बोलू नकोस. मला शांततेत राहू दे," असं म्हणून ती निघून गेली. त्या रात्री तिने निधीला आपल्या खोलीत ठेवलं आणि दरवाजा बंद करून घेतला. राजन बाहेरच बसून राहिला, त्याच्या डोळ्यांत अश्रू तरळत होते.

दुसऱ्या दिवशी सकाळी तो तिच्यासमोर हात जोडून उभा राहिला. "संजीवनी, मी काल चुकलो. पण मला एक शेवटची संधी दे. मी तुझ्यासाठी आणि निधीसाठी काहीही करायला तयार आहे."

संजीवनीने त्याच्याकडे पाहिलं आणि थंड आवाजात म्हणाली, "राजन, तुझ्या बोलण्यावर माझा विश्वास बसत नाही. तुझ्या कृतीतून मला ते दिसलं पाहिजे. तोपर्यंत माझं आणि तुझं नातं असंच राहणार… एकाच घरात, पण मनाने दूर."

त्या दिवसापासून दोघंही आपापल्या जागी प्रयत्न करत होते—संजीवनी निधीच्या प्रेमात स्वतःला विसरत होती, तर राजन तिचा विश्वास परत मिळवण्यासाठी धडपडत होता. पण प्रत्येक पाऊल पुढे टाकताना त्यांच्यातला दुरावा कमी होण्याऐवजी वाढतच होता.

त्या रात्री संजीवनी कितीही झोपायचा प्रयत्न करत होती, पण मनातले विचार स्वस्थ बसू देत नव्हते. निधीच्या लहानशा श्वासोच्छ्वासाच्या आवाजाने तिला हलकं वाटत होतं, पण हृदयात खोल कुठेतरी वेदनेचं वादळ घोंघावत होतं. तिला वाटलं, मी खरंच पुढे जाऊ शकते का? विसरू शकते का ते सगळं जे मला मोडून गेलं?

दुसरीकडे राजनही शांत नव्हता. संजीवनीने त्याच्यावर विश्वास ठेवावा, असं त्याला खरंच वाटत होतं, पण तिच्या वेदनांना ओलांडून जाण्याचा मार्ग त्याला सापडत नव्हता. भूतकाळाच्या सावल्या त्याच्या प्रत्येक प्रयत्नाला मागे खेचत होत्या.

सकाळ झाली, पण त्या दोघांमधली शांतता तशीच कायम राहिली. दिवस पुढे जात होते, पण मनातले गोठलेले क्षण वितळत नव्हते.

कधीतरी काही नाती अशा ताठरपणे उभी राहतात, जिथे ना त्यांना पूर्णपणे तोडता येतं, ना पुन्हा जोडता येतं…

त्या दिवशी संजीवनी स्वयंपाकघरात निधीसाठी खायचं बनवत होती. राजन कामावर जाण्यासाठी तयारी करत होता. सहज म्हणून त्याने बोलायचा प्रयत्न केला.

"संजीवनी, आज संध्याकाळी लवकर येतो. आपण सगळे मिळून बाहेर जाऊ या, निधीला छान वाटेल."

संजीवनीने एक क्षण त्याच्याकडे पाहिलं, मग परत वळून काम सुरू ठेवलं. तिच्या शांततेचा अर्थ राजनला स्पष्टच समजला. पण तरीही तो मागे हटला नाही.

"संजीवनी, असं किती दिवस राहायचं आपण? निदान निधीसाठी तरी एकत्र यायला पाहिजे. मी तुझ्या भावना समजतो, पण…"

तिने त्याचं वाक्य पूर्ण होण्याच्या आधीच तोडलं, "राजन, समजतोस? खरंच? जर तुला खरंच माझ्या वेदना समजल्या असत्या, तर आज मी या टप्प्यावर असते का?"

राजन तिच्या डोळ्यात पाहत राहिला. त्याच्या मनातल्या अपराधी भावनेने त्याचं बोलणं अडखळलं. तो काही बोलणार, इतक्यात निधी रडू लागली.

संजीवनी पटकन पुढे झाली आणि तिला उचलून घेतलं. "आई आहे मी तिची… मला माहीत आहे तिला काय हवंय आणि काय नकोय," असं म्हणून तिने एक कटाक्ष टाकला आणि तिथून निघून गेली.

राजन स्तब्ध उभा राहिला. त्या छोट्याशा क्षणाने त्याला पुन्हा जाणवलं – अजून कितीही प्रयत्न केले तरीही ती भूतकाळ विसरू शकत नव्हती.

दोन वेगवेगळे प्रयत्न…

त्या दिवसानंतर दोघंही वेगवेगळ्या दिशेने प्रयत्न करू लागले.

संजीवनी – आपल्या वेदना मनात दडवून निधीच्या संगोपनात स्वतःला गुंतवत होती. कधी कधी तिच्या मनात यायचं की, राजन खरंच बदललाय का? पण मग पुन्हा त्या आठवणी तिच्या मनात वावटळ उठवत. ती स्वतःलाच समजावत असे—विश्वास एकदा तुटला की, तो परत बांधणं सोपं नसतं.

राजन – संजीवनीचा विश्वास पुन्हा मिळवण्यासाठी धडपडत होता. तो वेळेवर घरी येऊ लागला, निधीसाठी अधिक वेळ देऊ लागला, आणि संजीवनीसाठीही काही छोट्या छोट्या गोष्टी करू लागला. पण त्याच्या प्रत्येक प्रयत्नाकडे ती फक्त ‘कर्तव्य’ म्हणून पाहत होती.

त्या रात्री घरात पुन्हा एकदा शांतता पसरली होती, पण ही शांतता म्हणजे आता येणाऱ्या वादळाची चाहूल होती. संजीवनी निधीला झोपवून स्वतःच्या खोलीत बसली होती. तिच्या हातात एक जुनी डायरी होती—ती तिच्या वडिलांनी तिला लहानपणी दिलेली होती. तिने ती उघडली आणि त्यातलं एक वाक्य वाचलं: "खरा विश्वास हा वेळ आणि कृतीतूनच सिद्ध होतो, शब्दांनी नाही." तिचे डोळे पाणावले. तिला वाटलं, राजन खरंच बदललाय का, की हे सगळं फक्त नाटक आहे?

दुसऱ्या दिवशी सकाळी राजन नेहमीप्रमाणे निधीला खेळवत होता. त्याने संजीवनीसाठी चहा बनवला आणि तिच्यासमोर ठेवला. "संजीवनी, मला माहीत आहे तू माझ्यावर विश्वास ठेवायला तयार नाहीस. पण मी थांबणार नाही. मी तुझ्यासाठी आणि निधीसाठी स्वतःला सिद्ध करत राहीन," तो शांतपणे म्हणाला. संजीवनीने चहाचा कप हातात घेतला, पण काहीच बोलली नाही. तिच्या मनात विचारांचं काहूर माजलं होतं.

दुपारी अचानक घडलेल्या एका घटनेने सगळं बदलून टाकलं. निधी अंगणात खेळत असताना अचानक एक साप जवळ येताना दिसला. संजीवनी स्वयंपाकघरात होती, पण राजनने क्षणाचाही विलंब न करता निधीला उचललं आणि स्वतःच्या शरीराने तिला झाकलं. साप जवळ येण्याआधीच त्याने त्याला हुसकावून लावलं. संजीवनी धावत बाहेर आली आणि निधीला सुखरूप पाहून तिच्या डोळ्यातून अश्रू वाहू लागले. तिने नकळत राजनचा हात घट्ट पकडला आणि कातर स्वरात फक्त इतकंच म्हणाली, "थँक यू."

तो क्षण दोघांसाठीही अनपेक्षित होता. राजनने तिच्या डोळ्यांत पाहिलं—त्या अश्रूंमध्ये कृतज्ञता होती, पण त्याहीपेक्षा काहीतरी खोलवरचं होतं. तो हळूच म्हणाला, "संजीवनी, मी हे निधीसाठी केलं, पण तुझ्यासाठीही. तुझं हे अश्रू मला सांगतायत की कदाचित तुझ्या मनात अजूनही कुठेतरी माझ्यासाठी जागा आहे."

संजीवनीने काही क्षण गप्प राहून त्याच्याकडे पाहिलं. तिच्या मनात विचारांचं वादळ घोंघावत होतं—भूतकाळाच्या जखमा, विश्वासाचा भंग आणि तरीही आजचा हा क्षण. ती हळूच म्हणाली, "राजन, मी कितीही प्रयत्न केला तरी त्या आठवणी माझा पाठलाग सोडत नाहीत. पण आज तू जे केलंस, ते मला खोटं वाटत नाही. मला अजूनही वेळ हवा आहे, पण… मी प्रयत्न करेन."

त्या रात्री निधी झोपल्यानंतर संजीवनी आणि राजन अंगणात बसले होते. शांत चांदण्याखाली दोघंही काही न बोलता एकमेकांच्या जवळ बसले होते. संजीवनीने पहिल्यांदाच स्वतःहून त्याचा हात हातात घेतला. तिच्या डोळ्यांत अश्रू तरळत होते, पण त्यात आता राग किंवा तिरस्कार नव्हता—फक्त एका नव्या सुरुवातीची आशा होती. ती हळूच म्हणाली, "राजन, मी तुला पूर्णपणे माफ करू शकले नाही, पण निधीसाठी आणि कदाचित आपल्यासाठीही मी पुन्हा विश्वास ठेवायचा प्रयत्न करते आहे."

राजनच्या चेहऱ्यावर एक स्मित उमटलं. त्याने तिचा हात अधिक घट्ट पकडला आणि म्हणाला, "संजीवनी, मला हेच हवं होतं—एक संधी. मी तुला कधीही पुन्हा दुखवणार नाही, ही माझी शपथ आहे." त्याच्या आवाजात प्रामाणिकपणा होता, आणि पहिल्यांदाच संजीवनीला ते खोटं वाटलं नाही.

त्या रात्री चंद्राच्या साक्षीने दोघांच्या मनातला दुरावा हळूहळू कमी होऊ लागला. भूतकाळाच्या सावल्या अजूनही होत्या, पण आता त्या मागे सरकत चालल्या होत्या. निधीच्या निष्पाप हसण्याने आणि एकमेकांवरील नव्या विश्वासाने त्यांनी पुन्हा एकत्र पाऊल टाकायचं ठरवलं.

कधीकधी नाती तुटण्याच्या आणि पुन्हा जुळण्याच्या मधल्या अवस्थेत अडकतात. पण जिथे प्रेम आणि विश्वासाला पुन्हा जन्म मिळतो, तिथे प्रत्येक जखम हळूहळू भरून निघते. संजीवनी आणि राजन यांचं नातंही असंच होतं—पूर्णपणे बरं झालेलं नाही, पण आता पुन्हा फुलण्याच्या वाटेवर होतं.

क्रमशः